Orzeł Związku Strzeleckiego

Zanim Legiony ruszyły na front I wojny światowej , na terenie zaboru austriackiego powstał Związek Strzelecki , stawiający sobie za cel przygotowanie wojskowe Polaków. W chwili wybuchu  I wojny Związek Strzelecki liczył 6449 przeszkolonych strzelców .

W kwietniu 1913 roku na polecenie Komendanta Głównego Związku Strzeleckiego Józefa Piłsudskiego Czesław Jarnuszkiewicz opracował projekt orła na czapki oraz odznakę oficerską. Autor projektu wykorzystał XIX-wieczną sztancę do bicia orłów z czasów Królestwa Polskiego, przechowywaną w Krakowie przez swoją kuzynkę, Marię Jarnuszkiewicz. Orzeł został zmniejszony do wysokości 40 mm aby mógł się zmieścić na noszonej przez "Strzelców" maciejówce. Nieco tajemnicza wydaje się być sprawa pozbawienia orła korony. Według relacji Czesława Jarnuszkiewicza projekt orła uległ zmianie w Zakładzie Grawerskim Czaplickiego na Rynku Starego Miasta w Krakowie, gdzie została mu odcięta korona. Inną wersję tego wydarzenia podaje major Kazimierz Wiśniewski, który powołując się na ustną relację autora projektu z 1917 roku głosił, że "projekt ten był wykonany z wosku. (...) po drodze do Komendanta Józefa Piłsudskiego ukruszyła się korona. (...) Komendant nie wnikając w szczegóły, widząc podpis Jarnuszkiewicza zatwierdził projekt". Jest też trzecia wersja. Być może chodziło o nawiązanie do XIX-wiecznego rewolucyjno-patriotycznego nurtu, którego symbole narodowe - orły, pozbawione były korony. Orły z literą "S" noszone były długo w I Brygadzie Legionów Polskich, a Marszałek Józef Piłsudski. Który do końca życia nosił maciejówkę, miał przymocowanego orła "strzeleckiego".

Źródło : Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

(J.K.)